Mumbai to Melbourne Via HongKong..!

मुंबईमध्ये फ्लाईटमध्ये बसले आणि मागच्या सीटवर बसलेला एक फॉरेनर मुलगा म्हणाला - यू लूक जस्ट लाईक वन ऑफ माय बेस्ट फ्रेस्ड्स....आय व्हॉज शॉक्ट़्ड व्हेन आय सॉ यू बोर्डिंग.. तेव्हाच त्याला विचारलं..बाबा रे कुठेपर्यंत सोबत करणारेस माझी.. पार ऑस्ट्रेलियापर्यंत का.. तर म्हणाला नाही नाही.. हाँगकाँगला उतरणार.. मी याच फ्लाईटचा क्रू मेंबर आहे.. आज फक्त ड्युटीवर नाही. फ्लाईट उडलं की मस्त गप्पा मारूयात.. १ तास उशीरानं टेक ऑफ झाल्याझाल्या मी डोक्यावरून शाल टाकली..त्याला कळायचं ते कळलं असावं..  हाँगकाँगला घाईघाईतच उतरले.. त्याची नजर चुकवत विमानाच्या बाहेर पडून पळाले कारण कनेक्टिंग फ्लाईट अर्धा तासात होतं.. विमानाबाहेर पडत नाही तर नेक्स्ट फ्लाईटची अटेन्डंट उभीच समोर.. म्हणली तुमचं कनेक्टिंग फ्लाईट मिस झालंय. आता सकाळचे १० वाजलेत.. रात्रीच्या ८ च्या नेक्स्ट फ्लाईटमध्ये तुम्हाला जागा देत आहोत.. प्रचंड संताप आला.. पण कसंय एरवी पुण्या मुंबईत घसे फाडून भांडणारे आपण अशावेळी निमूट ऐकून घेतो.. ४ कुपन्स मिळाली खाण्याची.. पण पुढे जायचं कुठे.. पुढच्या फ्लाईटपर्यंत पोहोचायला एअरपोर्टवर मिनी मेट्रो होती. पण एरवी अगदी जोशात सगळं करणाऱ्या मला ना ती भाषा समजत होती. ना त्यांना माझं इंग्रजी.. जरा पुढे गेले आणि मागून त्यानं हाक मारली.. उच्चार भन्नाट केला माझ्या नावाचा... पण मला म्हणाला -डॉन्ट वरी...आय विल गाईड यू.. इफ यू वॉन्ट यू कँन टेक व्हिसा ऑन अराव्हल.. आय वील शो यू ह़ृाँगकाँग... आधी ज्याचा पिच्छा सोडवत होते त्याच्याच मागे मागे मेट्रोत चढले.. मग तो मला म्हणाला मी इंडियन होतो....मुळचा मुंबईचा..  आता इकडचा झालो.. आणि नाव सांगितलं.. माझ्या पायाखालची जमीनच सरकली.. आतापर्यंत फॉरेनर वाटणारा तर मुंबईचा निघाला राव.. पण म्हणलं आता काही फिरत नाही मी हाँगकाँग.. तर म्हणाला ठिके..पुन्हा कधी चुकून भेटलो तर लक्षात ठेव..  एस्कलेटर वरून खाली उतरले.. आणि तो पुढे पुढे चालत होता. काही वेळानं तो एवढा पुढे गेला की डिपार्चरला वळताना त्याला बाय म्हणायला काय म्हणून हाक मारावी कळेचना.. मला आजच्या क्षणापर्यंत त्याचं नाव आठवत नाही.. मी खूप प्रयत्न केला घरी आल्यावर आठवण्याचा. पण मला फक्त त्याचा चेहरा आठवतोय..एकच व्यक्ती आपल्या वेळेप्रमाणे किती वेगवेगळी वाटते नै...
सकाळचे ६ वाजत आले होते.. रात्रभर जागरण.. आदल्या दिवशी हॉंगकाँग एअरपोर्टवर दिवसभर ताटकळत बसल्यानंतर अखेरीस हाँगकाँगवरून रात्री ८ ला मेलबर्नच्या दिशेनं  उडलेलं आमचं फ्लाईट.. आता आणखी काही सरप्राईज नको..
प्रश्न नकोत.घोळ नकोत... सगळं सुरळीत झालं तर बरं होईल असा विचार रात्रभर करत असताना समोरच्या स्क्रिनवर ऑस्ट्रेलियात विमान आल्याचा मॅप दिसला.. आपल्या डोक्यात एकाच वेळी किती घड्याळं असतात पाहा.. आत्ता घरी..म्हणजे भारतात ११ १२ किंना १ वाजला असेल.. मेलबर्नमध्ये ५ ६ झाले असतील.. आई बाबा रसिका  झोपायच्या तयारीत असतील पण गौरव मला घेण्यासाठी इकडे उठला असेल.. हाँगकाँगमध्ये किती वाजले असतील.. आणि आत्ता मी ज्या भूमीवर आहे तिेथे किती वाजले असतील...अशी सगळी डोक्यात घड्याळं जुळवत बसले होते..
शेजारच्या सीटवर घोरणारा जर्मन माणूस जास्तीच घोरायला लागल्यावर हाताला धक्का दिला त्याच्या.. तशी त्याला जरा जाग आली.. तो पण मॅप पाहू लागला.. आता मी विमानात एकटीच जागी नाही अशा भावनेनं जरा बरं वाटलं.. लँडिंगच्या तासभर आधी एअरहॉस्ट्रेस पुन्हा एकदा मील घेऊ आली.. म्हणली तुम्ही हिंदू व्हेज मील मागवलं होतं ना.. आता रात्री जेवले ते काय.. या खाण्याचे पैसे घेईला का..असे अनेक बाळबोध वेडे प्रश्न प्रवासानं जड झालेल्या डोक्यात आले.. पण तसंही पहाटे पहाटे हाती दिलेलं ते जेवण काही गेलं नाही..
काही वेळानं मॅपवर मेलबर्न जवळ जवळ दिसू लागल्यावर आता बास हा विमान प्रवास आणि उतरवा पृथ्वीवर असं झालं.. पण सांगण्याची सोय कुणाला.. आणि तेवढ्यात पायलट म्हणला खराब हवामान झालंय खूप.. आधी एका रन वेवर लँडिंग करून परत टेकऑफ घेणार आहोत.. सीटबेल्ट्स काढू नका.. आता मात्र मी डोळे गच्च मिटले.. मागच्या २० तासांमध्ये विमानाची घरघर असह्य झाली होती.. आणि नेहमीप्रमाणे जे नको हवं होतं..तेच तेच घडच होतं.. तुडुंब पावसात आधी एका रनवेवर केलेलं लँडिंग..परत टेकऑफ..मग आकाशातला विजांचा खेळ.. थडथडणारं विमान  खराब हवामानामुळे गचके खात खात अखेरीस मेलबर्नच्या रनवेला  लागलं.. या सगळ्यानं माझ्या पोटात जो काही कालवा झाला तो वेगळाच.. आता प्रवास संपला... सुटकेचा निश्वास असा कधी सोडला नव्हता..
अखेरीस इमिग्रेशनच्या  प्रश्नांना आणि आगाऊ सल्ल्यांना उत्तरं देत देत बाहेर आले आणि समोर गौरव दिसला.. ज्याच्यासाठी केला होता अट्टाहास ती सकाळ उजाडल्यावर आत्ताच्या प्रवासात आलेले बरे वाईट अनुभव, अचानक कुठल्याशा गोष्टीप्रमाणे तोंडातून बाहेर पडू लागले. एखाद्या प्रसंगातून तावून सुलाखून बाहेर पडल्यावर ती सांगताना त्याची होत जाणारी गोष्ट ..भारी मजेशीर प्रोसेस असते..
टॅक्सीमध्ये बसले आणि खरोखरच वेगळ्या खंडात आल्याचा फील आला.. अत्यंत शिस्तबद्ध.. आपापल्या जगात व्यापलेल्या माणसांना शेजारच्याकडे टक लावून पाहू नये याचं योग्य प्रशिक्षण असतं.. अर्थात
टेक्नोलॉजीनं असे मॅनरिझम आणखी नीट तयार केलेत. म्हणजे शेजारी कुणी बसलं असो नसो.. मोबाईल..लॅपटॉपमध्येच डोकी घातलेली माणसं असल्यामुळे मी कशी दिसत असीन.. मग मी अमूक अमूक कपडे घालून बाहेर पडू का..वगैरे असे प्रश्न फारसे पडतच नाहीत.. लोकलच्या फस्टक्लासच्या डब्यात शिरताना गबाळे कपडे नाहीयेत ना असा विचार सहाजिक येतो.. पण ट्रॅमनी प्रवास करताना इथे क्लासेस नाहीत.. सगळी माणसं एकाच ट्रॅममध्ये.. आणि त्यातही आपल्याकडे पाहायला.. त्यावर मनातल्या मनात का होईना कमेंट करायला इकडे कुणालाही इच्छा नसते.. म्हणजे वेळ असतो .. पण मुळात इकडे कुणी तसं फारसं अतीउत्सुक नसतं कपड्यांवरून किंवा रंगावरून नजर वाकडी करायला.. अगदी हे सगळं करतच असेल कोण तर ते बहुतांशी भारतीयच असतात.. अर्थात चूक बरोबर नाही.. कधी उत्सुकता म्हणून..कधी कल्चरल धक्का म्हणून किंवा आणखी काही.. पण तिरक्या नजरेनं निरखणे हा प्रकार भारतीयांच्या रक्तातच असतो.. तो बरोबर चूक असं ठरवू शकत नाही..
कधी गाडी चालवतानाही पाळले नसतील असे  सिग्नल आपण इकडे चालताना पाळायला शिकतो.. रस्ता क्रॉसिंग करायच्या आधी बटण दाबा.. समोर ग्रीन सिग्नल झाला कीच पाऊल पुढे टाकायचं... असे सिग्नल पुणे मुंबईत असते तर काय काय बातम्या करता आल्या असत्या याच्या विचारात मी खूप इप्रोव्हाईजेशन्स केलीयेत.. म्हणजे बटणंच चोरीला गेली.. किंवा बटण लावण्याच्या टेंडरमध्ये घोटाळे.. किंवा चालणाऱ्याचा सिग्नल आणि ट्रॅफिकसाठीचा ग्रीन सिग्नल एकत्र लागतोच कसा याच्या विचारणेसाठी टाकलेला माहितीचा अधिकार वगैरे...
स्वच्छतेच्या बाबतीत तर तुम्हाला पहिल्यांदा स्वतचीच लाज वाटते.. म्हणजे आपण स्वाभिमान वगैरे असे शब्द विविध राजकीय पक्षांकडून खूप शिकलेले असतो.. पण कचरा पेटी असूनही आपण पेटीच्या बाहेर कचरा टाकतो तेव्हा आपला स्वाभिमान दुखावला जात नाही.. शेजारी बाईकवाला असतानाही थुंकतो तेव्हा काही लाज वाटत नाही.. इथे मात्र असं नाही.. परवाच कचरा टाकताना पेपरचा एक तुकडा पेटीच्या पलिकडे पडला म्हणनू सायकल पूर्ण वळवून तो तुकडा उचलून पेटीत टाकणारा मुलगा पाहिला.. आणि वाटलं याला सेल्फ एस्टिम म्हणत असावेत का.. मावा पानसदृश्य पदार्थ तोंडात घेऊन बोलणारे सामान्य लोक नाही तर राजकारणीही दिसत नाहीत.. त्यामुळे हातात बूम पकडून गर्दीत बाईट घेण्याची वेळ आली तर इकडे पत्रकारांना राजकारण्यांची शिसारी येत नसावी... राईट टू पी सारखे प्रश्न इथे भेडसावत नाहीत.. सार्वजनिक शौचालयंही स्वच्छ.. बरं अगदी ५० मीटरच्या अंतरांवर कचरा पेट्या असल्यामुळे हातातलं कुठं टाकावं असा प्रश्न पडतच नाहीत..
माझ्यापेक्षा जास्त प्रश्न माझ्या अनेक मित्र मैत्रीणींना होते.. अगदी तिकडे ब्युटी पार्लरची काय व्यवस्था इथपासून ते कोणत्या भाज्या मिळतात.. दारूची सोय कशी असते इथपर्यंत.. या प्रश्नांची उत्तरही मला पहिल्याच आठवड्यात मिळाली..
सगळीकडे प्रश्न फक्त एवढाच यायचा की आपण अमूक अमूक गोष्ट एवढ्या एवढ्या डॉलरला घेतली.. म्हणजे बापरे एवढ्या रूपयांत.. असा विचार त्रास देत असे.. आता याची सवय झाली..
पहिल्यांदा व्हिक्टोरियाच्या भाजी मंडईत गेल्यावर अत्यंत टापटीप भाजीवाले पाहून आश्चर्यच वाटलं.. सुंदर आयमेकअप केलेल्या मुली ज्या बहुतांश ऑस्ट्रेलियन नसतात.. आणि टापटीप मुलं पाहून भाज्या खरेदीला हुरूप येतो.. कांद्याची पात ३ डॉलला पहिल्या दिवशी घेतली तर वाटलं आयला १५० रूपयांची १ भाजी... मग अशी सवयच सोडून दिली... पण पहिल्या पहिल्यांदा गम्मत वाटायची.. आता अजून शोधतीये.. आपल्या बाजार समितीत येतात तशा या भाज्या येतात कुठून.. बरं १ किलो वजन भरलं असेल तरी २ बटाटे एक्स्टॉ टाका की असं म्हणता येत नाही इथे.. किंवा मनाप्रमाणे उचलून टाकता येत नाहीत.. अशा हातचालाखीच्या सवयीही सोडाव्या लागल्या इथे..
ब्युटी पार्लर म्हणजे पहिल्या पहिल्यांदा न परवडणारी गोष्टच वाटत होती.. कारण साध्या आयब्रो करण्यासाठी २० डॉलर म्हणजे १ हजार रूपये द्यायचे.. काहीही काय.. पण अशा डॉलरी धक्क्यातून आपण सावरतो लगेच..
माझ्या एका भारतातल्या मित्रानं प्रश्न विचारला होता..प्रेयसीला लपवण्यासाठी गप्पा मारण्यासाठी झेड ब्रिज..सारसबाग.. तत्सम काही झाडाझुडपांची ठिकाणं असतात का... त्याला उत्तर आता काय द्यावं.. इकडे रस्त्यावर किस केलं तरी तुम्हाला कुणी बघत नाही.. बघितलं तरी प्रश्न विचारत नाही.. आणि नैतिकतेचे आणि परंपरेचे आगाऊ ढोंगी  सल्ले देत नाही.. त्यामुळे बसस्ट़़ॉ़प्सवर .. ट्रॅममध्ये.. रस्त्यावर... काॅफीशॉप्समध्ये कॉफी विथ  रोमॅन्सही असतो..जो तुम्हाला जिवंत ठेवतो..सेक्सचा बाऊ नसतो.. परवाच एक काका सांगत होते, एका ऑस्ट्रेलियन आईनं (काकांची ती मैत्रीण)..तिनं फोन केला मुलीला.. मुलगी म्हणली फोनवर- ओह मॉम...आय एम इन द मीडल ऑफ मेटिंग.. डॉन्ट यू गेट इट.... मी ऐकताना आवाक.. आपण कितीही मुक्तपणाचा बुरखा पांघरला असला तरी तो इकडे काढून फेकून द्यायला लागतो.. स्पर्शाला नैतिकतेची खोटी आवरणं लावू नयेत कदाचित.. ओघानंच मग बसस्टॉप वर.. ट्रॅममध्ये एकमेकांच्या गुरफटलेल्या त्या दोघांबद्दल चूक की बरोबर असं मत व्यक्त करणंही मुर्खपणाचं वाटत..
जगायला शिकवणाऱ्या अनेक गोष्टी या शहरात आहेत.. अजून खूप ठिकाणं बघायचीयत.. इकडचेही काही प्रश्न म्हणून असतीलच ना.. पण ते प्रश्न रोजच्या जगण्यावर घातक परिणाम करत नाहीत.. इकडेही कमी पगारात नाराज कामगार असतीलच की.. घरी वेळ देता येत नाही म्हणून निराश झालेले नोकरदार आहेत.. शेवटी व्यवस्था काही ना काही प्रश्न निर्माण करतेच..
पण हीच व्यवस्था जगू देते.. जगायचं असतं.. नोकरी करूनही जगता येतं.. आणि सहज साधं सोपंही आयुष्य असतं हे हळू हळू कळायलं लागलंय. पाणी, खड्डे, सार्वजनिक व्यवस्थेच्या विरोधात अजून तरी आंदोलनं पाहिली नाहीयेत.. कारण रोजच्या जगण्यासाठी काय लागतं ते सरकार तुम्हाला देतं.. ते टिकवण्यासाठी रोजची धावपळ तर कुणालाच कुठे चुकत नाही.. भावलेलं मेलबर्न अजून असंच  लिहायचं आहे.. अगदी प्राथमिक पाहूनही अनेक गोष्ट कळल्या.. आता आणखी पाहू काय काय दिसतंय.
शेवटी इथे येऊन कसं व्हावसं वाटतं तर... "She was free in her wildness...She was a wanderess..a drop of free water..She belonged to no man and to no city...'- Roman Payne